journal intime #141

141 – a thin insipid potation to drink – STAMBOOM

L. Andreijev – Het theater van de toekomst

In het theater van de toekomst zal er geen publiek zijn: dat is de eerste en fundamentele vereiste van het nieuwe theater; het is essentieel voor de samenleving om een einde te maken aan de situatie waarin sommigen dineren terwijl anderen toekijken – laat iedereen naar het feest komen! De afschaffing van het publiek zal , zo lijkt het mij, op twee manieren tot stand komen, manieren die zowel logisch als onvermijdelijk zijn.

Het publiek in de schouwburg zal verdwijnen omdat de schouwburg zelf geleidelijk aan vervaagt en opgaat in het leven zelf; het zal niet langer een bijzonder gebouw zijn met politieagenten bij de hoofdingang, maar een vrolijk element worden in het dagelijks leven van elk individu. Mensen zullen voor zichzelf optreden, zonder publiek en zonder acteurs. Al die euritmie, dat dansen, die schijnprocessen, die grappige futuristen in de Tverskayastraat met hun geschilderde gezichten en kleurige kleren – dit alles en nog veel meer dat de lezer ons met plezier in herinnering brengt, zegt ons één ding: het leven is geplunderd, het is afgestoten van het spel zoals van een kan melk de room is afgeroomd, zodat de mensen een slap, smakeloos drankje te drinken krijgen; het leven eist dat het spel terugkeert naar het voorouderlijke huis van het leven als een verloren zoon van zijn tegendraadse omzwervingen.

Hoe dit in de praktijk zal worden gebracht weet ik natuurlijk niet, en ik denk er niet eens al te veel over na – het leven ontwikkelt en groeit zo snel dat allerlei wonderen denkbaar worden.
En is het echt zo’n wonder dat we in zekere mate zelf scheppers en kunstenaars, schrijvers en muzikanten worden; niet alleen om te kijken en te luisteren, maar om met onze eigen handen iets te creëren voor onze eigen vreugde! Het probleem is immers niet dat er een gebrek is aan getalenteerde mensen, maar dat er te weinig grond is voor hen – vitaal zaad gaat rotten in vochtige magazijnen. Wie zou voor het vliegtuig hebben gezegd dat de wereld zoveel mannen had met buitengewone moed en vastberadenheid, met zo’n fysieke en spirituele volmaaktheid?

We klaagden over ontaarding, en dan dit! Denk eens na over dit wonder: gisteren was de mens als een boer op een koets, slaperig, gelei-achtig, volkomen passief, terwijl hij vandaag in een auto rijdt, die snelle furieuze machine met zijn nood aan bovenmenselijke concentratie en aan extreme scherpte van blik en verstand.

Natuurlijk zullen er altijd mensen zijn zonder speeltalent en zullen er altijd mensen zijn met een bijzonder talent en liefde voor het spel – en de eerste zal toekijken, als ze dat willen, terwijl de tweede met een bepaalde vaardigheid zal optreden.
Maar het zal geen theater zijn, met zijn verplichte indeling in acteurs en publiek: het is immers geen theater als oude mannen toekijken, lachen en zuchten, zoals kinderen spelen!

De ontwikkeling van het sociale leven belooft een nieuw terrein voor dit niet-theatrale toneelstuk: er zullen processies zijn waaraan de massa’s zullen deelnemen; misschien zal het mysteriestuk op een ietwat gewijzigde basis opnieuw worden opgevoerd, maar met de onmisbare voorwaarde dat iedereen aan de voorstelling kan deelnemen. Vanuit dit oogpunt belooft de toekomst zoveel dat het een ijdele klus zou zijn om naar het oude en het versletene te kijken voor antwoorden.

Zo zijn we bijvoorbeeld nog steeds niet goed op de hoogte van het sociale drama: het was onmogelijk onder de omstandigheden van het oude leven, het oude theater. We hebben nog geen toneelstukken waarin het volk, de massa de hoofdrolspeler zou zijn, en niet een individuele persoonlijkheid tegen de achtergrond van een paar dozijn figuranten.
De intrede van de massa’s in de arena van de geschiedenis, waarvoor de huidige eeuw in herinnering zal worden gebracht, zal het theater uit zijn donkere steegje leiden naar de open vrijheid van straten en pleinen; en, wie weet, misschien worden er scenario’s geschreven, als dat de juiste naam is, voor producties waaraan de hele miljoenenstad zal deelnemen …

Wat kunnen we hiervan weten, wij die onderworpen zijn aan de samenscholingswet en niet eens in groepjes van vier kunnen samenkomen zonder dat iemand ons onmiddellijk verspreidt?

Leonid Andreijev,
uit “Brieven over het Theater – Tweede brief” – 1914

vertaald uit het Engels van de vertaling van Michael Green in [GREEN 2013]