gracieuze wraak

Per fare una leggiadra sua vendetta
e punire in un dí ben mille offese,
celatamente Amor l’arco riprese,
come uom ch’a nocer luogo e tempo aspetta.

Era la mia virtute al cor ristretta
per far ivi e ne gli occhi sue difese,
quando ‘l colpo mortal là giú discese,
ove solea spuntarsi ogni saetta.

Però turbata nel primiero assalto,
non ebbe tanto né vigor né spazio
che potesse al bisogno prender l’arme;

o vero al poggio faticoso ed alto
ritrarmi accortamente da lo strazio
del quale oggi vorrebbe, e non pò, aitarme

Francesco Petrarca, Canzonieri II

Nederlandstalige  parafrase:

Om zijn gracieuze wraak te nemen (fare)
en duizend beledigingen (mille offese) te straffen in een dag,
nam Amor stiekem (celatamente) opnieuw de boog (riprese)
zoals een man die wacht op  plaats en tijd om toe te slaan (nocer).

Mijn kracht (virtute) lag bij mijn hart verzameld (ristretta)
om daar en bij de ogen haar verdediging te maken.
toen de dodelijke slag langs daar nederdaalde
waar voorheen alle pijlen waren afgeschampt (spuntarsi: bot gemaakt).

Zo verstoord door de eerste aanval
had zij (de ‘virtute’) niet de werkkracht (vigor), niet de ruimte
om bij de nood (al bisogno) de wapens op te nemen;

of zelfs mij naar de vermoeiende en hoge berg
oordeelkundig weg te leiden van de kwelling
waarvan zij mij vandaag wil maar niet kan redden [aitar:helpen]

 

 

 

Het is zo gebeurd. In opperste concentratie komen duizenden momenten samen in één slinkse beweging. Met de blik strak op het nietsvermoedende slachtoffer gericht gaat een arm tastend naar achter, op zoek naar de boog. Al dat wachten, heel die tijd, het is nu dat er moet worden toegeslagen.

Het volgende moment is het al te laat. De daad zelf wordt niet getoond, zoals in de betere thriller. Alleen de spanning wordt langzaam opgebouwd en dan is er enkel de voltooide tragedie, de afwikkeling, de excuses, de gestamelde onmacht, de nutteloze woorden.
Na de fatale slag, het falen van de kracht komt enkel de hopeloze klacht: de wraak is volbracht.

Het moment van de dodelijke blik is verdwenen in het eeuwige niets tussen ‘aspetta’ en ‘Era’, tussen het verwachtte en het gebeurde. Zo wordt wat voorafging (in RVF I) aannemelijk gemaakt: hoe het met de jongeling zover is kunnen komen dat hij zich met spot en schande beladen weet.

De rechtvaardiging is er al, de verdediging was goed, er waren al duizend vernederende nederlagen toegediend, de jongeling hield de deugd diep in het hart als een schild geborgen, maar tja, dat ene moment was hem te snel af.

Petrarca betoogt, Scève beschrijft.

De vlucht naar de afzondering in de Vaucluse, waar de ‘echte’ Petrarca de van Augustinus en Cicero geërfde deugd van de ‘vita solitaria’  cultiveerde, was niet meer mogelijk. De pijl van het innamoramento laat haar slachtoffer hulpeloos achter, de ‘strazio’ zal jaren en honderden liederen lang duren.

Vier regels opbouw, een opspannende beweging, een afwezig nu, en tien regels afloop, verleden tijd, een klacht een smeken om hulp,  ‘aitarme’: help mij, lees mij, volg mij op deze moeizame weg, ecce homo…