“d-studie”
dv 2017, ink & water color A5, model: Nele
sonnet van de dag
het sonnet van de dag is nr xv uit de Canzonieri van Petrarca
Io mi rivolgo indietro a ciascun passo
col corpo stanco ch’a gran pena porto,
e prendo allor del vostr’aere conforto,
che ‘l fa gir oltra dicendo: « Oimè lasso! »Poi ripensando al dolce ben ch’io lasso,
al camin lungo ed al mio viver corto,
fermo le piante sbigottito e smorto,
e gli occhi in terra lagrimando abasso.Talor m’assale in mezzo a’ tristi pianti
un dubbio: come posson queste membra
da lo spirito lor viver lontane?Ma rispondemi Amor: « Non ti rimembra
che questo è privilegio degli amanti,
sciolti da tutte qualitati umane? »
de vertaling en noten van Mark Musa, Indiana Univ. Press 1996, ISBN0-253-21317-7
With every step I take my weary body,
which I bear with me in great pain, turns back,
then from the air around you I take strength
to move it onward and say: “Woe, poor me!”
Then thinking of the sweet good that I leave,
of my long journey and of my brief life,
I stop short of bewilderment, and pale,
I look down at the ground, my eyes in tears.
Sometimes amid my sad laments a doubt
assails me: how can all these parts of me
survive so far away from their own soul?
But then Love answers me: “Don’t you remember
it is a privilege granted to all lovers,
to be free of all human qualities.”
Opmerkingen
De verwijzing naar Bernart de Ventadorn is misschien naar de beginstrofe van diens bekendste lied ‘Can vei la lauzeta mover’, een lied dat indertijd wellicht even gekend was als ‘Jantje zag ’s pruimen hangen’.
Maar ik denk niet dat ‘aere’ een woord is in het Occitaans (het staat alleszins in die spelling niet in de tekst zoals bezorgd door Carl Appel (zie https://archive.org/stream/bernartvonventad00bern/bernartvonventad00bern_djvu.txt) en d’r staat in die strofe van Bernart dus wel degelijk ‘rai’, zonnestralen. De rest van Bernart’s strofe vertoond dan weer wel veel gelijkenissen met de Petrarceske beweging:
Can vei la lauzeta mover
De joi sas alas contral rai,
Que s’oblid’ e.s laissa chazer
Per la doussor c’al cor li vai,
Ai tan grans enveya m’en ve
De cui qu’eu veya jauzion,
Meravilhas ai, car desse
Lo cor de dezirer no.m fon.
When I see the lark
Spread its wings for joy and fly towards the sun,
Forget itself, and fall
In the bliss that rushes to its heart
Alas! How I then envy
All creatures that I see happy.
I am amazed that my heart
Does not melt away there and then with longing.
Niet verwonderlijk, gezien de bekendheid van het lied, evenmin dat een andere commentator Bertrand ook hoort doorklinken in Dante’s Paradiso XX vv73-75.
Ook hier het Italiaanse ‘aere’ en niks geen zonnestralen:
Quale allodetta che ’n aere si spazia
prima cantando, e poi tace contenta
de l’ultima dolcezza che la sazia
vert. Hollander&Hollander, 978-0-385-50678-6, p.487:
Like the lark that soars in air,
first singing, then silent, content and rejoicing
in the final joyous sweetness of its song.
Dante zou Dante niet zijn als hij er niet weer iets straffer van maakt met een lyrisch oproepen van het doorklinken van een vogelzang, nadat die gedaan is, een vogel die van contentement terugvalt op zijn eigen schoonheid en zichzelf vergeet, hoe schoon kunt ge het verzinnen?
Maar Petrarca moet niet onderdoen: het troost vinden in de lucht (sic) waar Laura zich in bewoog, terwijl zijn ledematen zich van de plaats weg verderslepen en dat tegen de achtergrond van een vogel die vergeet te vliegen van geluk in diezelfde lucht…
Maar neen dus, dat klopt niet! Er is geen lucht bij Bertrand! de lucht is echter een dermate onmisbare brug tussen de twee teksten dat zelfs een geoefend commentator als die Indiana Mark lucht ‘inleest’ in de netjes achterwege gelaten Betrandstrofe!
Eigenlijk is dat een fout die Mark Musa tot eer strekt, want hij leeft zich als commentator dusdanig in in de associaties van Petrarca, dat hij diens opgewekte illusie van een tastbare en troostende lucht mee wil overbrengen op de argeloze Anglolezer
Dit maar om effen aan te tonen dat de meest krachtige ‘beelden’ in de lyriek misschien eerder te zoeken zijn in de door woorden herhaalde beweging van een beschreven ‘beeld’ dan in spetterend expressief-visuele trukendozen.
Er staat dan misschien wel wat discursiefs te rammelen bijwijlen, maar er staat niet wat er staat, wat er staat is slechts een woordenleiding, een traject voor de muziek en de beweging…
inhoudelijke NL vertaling
Ik keer mij achterwaarts bij elke pas
met het vermoeide lichaam dat ik met veel last draag,
en vind dan van uw lucht de troost,
die het doet verder gaan zeggende: “Ach ik, helaas! ”Denk ik dan aan het zoete goed dat ik achterliet
aan de lange weg en mijn korte leven
dan stop ik het huilen verbijsterd en bleek,
en met de ogen in tranen naar beneden gericht.Soms overweldigt mij midden de ’trieste tranen
een twijfeling: hoe kunnen deze leden
ver verwijderd van hun geest nog leven?Maar Amor antwoordt mij dan: “Herinner jij je niet
dat dit het voorrecht is der geliefden,
bevrijd te zijn van elk’ humane kwaliteit?”
boek van de dag
het boek van de dag is de uitgave van 1905 door Carl Appel van de volledige werken van Bernart de Ventadorn, troubadour. Ik zou zeggen gered van de mogelijk misdadige impulsen van een zwaar gedragsgestoorde amerikaanse president, maar ja: google zit ook in amerika en wordpress ook dus als u het niet bijhoudt, bewaart, is ’t misschien toch weg subiet maar ja bon soit luister ’s hier welaan dan weg is weg hè en het zal ons worst wezen zolang we maar naar den aldi kunnen gaan is ’t al lang goed…
de liederen van Bertrant ed. Carl Appel 1905 pdf van ong. 30mb
de tekstbezorging van onze vriend Appel, evenwel, dient u met de nodige voorzichtigheid te benaderen. Appel heeft niet Bertrant de Ventadorn’s teksten maar de ‘Hoofse Lyriek’ van Bertrant bijeen gepuzzeld. Een beetje zoals men nu overal ‘Poëzie’ wil schrijven en ‘Dichter’ spelen. Eigen woorden eerst dus en alles behalve gegrond op het verleden, ontdaan van zijn ‘alternatieve feiten’.
Als ’t maar schoon is, hoor ik u al zeggen. Tja. Ja.
De Nederlandsche Letteren zijn op ontzettend korte tijd enorm euh, ‘schoon’ geworden, da’s een feit dat juste is! Amai nie!
Blader anders, want die wormstekige Appeltekst betreft, efkens hierin, om u een idee te geven: Desiring discourse ofte de zure Appel
2 dagsluitingen (tiretten)
1
daar al de mengeldemangel
de meerenmeermottige
moezelmelopeekens
roepen u
roepen mij
roepen de ri de ru
de rui de ree
de ra de deurmoetoe
2
mafam kwakonendieze el ebel
mafam joadedjukmisaarfel
karmafam kwakonendieze
kwakonendieze el ebel
komla e komtel
