Le Naturant par ses haultes Idées Rendit de soy la Nature admirable. Par les vertus de sa vertu guidées S’esvertua en oeuvre esmerveillable. Car de tout bien, voyre es Dieux desirable, Parfeit un corps en sa parfection, Mouvant aux Cieulx telle admiration, Qu’au premier oeil mon ame l’adora, Comme de tous la delectation, Et de moy seul fatale Pandora.
Daily Délie: elke dag een nieuw dizain van de Délie van Maurice Scève.
De bron van de noten is de monumentale Edition critique van Gerard Defaux, Droz 2004
De vertalingen zijn bescheiden verduidelijkingen van de originele tekst in begrijpelijk Nederlands
Vertaling
De Naturant met zijn grote Ideeën heeft
uit zich de bewonderenswaardige natuur geschapen.
Geleid door de deugden van zijn deugd
bewerkstelligde hij zijn wonderbaarlijke werk
Want van alle goed, waarlijk voor Goden een lust,
vervolmaakte hij een lichaam in de perfectie
brengende ten Hemel zo’n bewondering
dat op ’t eerste zicht mijn ziel haar adoreerde
als voor allen een verrukkelijkheid
en voor mij alleen een fatale Pandora.
Noten
Dit dizain maakt duidelijk dat Scève de Prometheus/Pandora mythe Christianiseert om zo zijn idool Délie te creëren. Pandora/Délie is zinnebeeld van de perfecte goddelijke schoonheid die enkel voor de dichter ‘fataal’ is. De bronnen zijn de Theogonie van Hesiodus , Ficino’s Neo-Platoonse herschrijving van Plato’s Liefdesgastmaal en de vertaling van Pontus de Tyard van Leon Ebreu‘s Liefdesdialogen
Hieronder Hesiodus over hoe Zeus Hephaestos Pandora laat maken als straf voor de mensen (het fameuze ‘ mooie kwaad’ / ‘kalon kakon’) omdat Prometheus het vuur had gejat voor de mensen (Theogonie 570 e.v.) Hesiodus is hier goed voor meer dan twee milennia mysogenie, il faut le faire! (Engelse vertaling van Hugh G. Evelyn-White, zie link):
Forthwith he made an evil thing for men as the price of fire; for the very famous Limping God formed of earth the likeness of a shy maiden as the son of Cronos willed. And the goddess bright-eyed Athena girded and clothed her with silvery raiment, and down from her head [575] she spread with her hands an embroidered veil, a wonder to see; and she, Pallas Athena, put about her head lovely garlands, flowers of new-grown herbs. Also she put upon her head a crown of gold which the very famous Limping God made himself [580] and worked with his own hands as a favor to Zeus his father. On it was much curious work, wonderful to see; for of the many creatures which the land and sea rear up, he put most upon it, wonderful things, like living beings with voices: and great beauty shone out from it. [585] But when he had made the beautiful evil to be the price for the blessing, he brought her out, delighting in the finery which the bright-eyed daughter of a mighty father had given her, to the place where the other gods and men were. And wonder took hold of the deathless gods and mortal men when they saw that which was sheer guile, not to be withstood by men. [590] For from her is the race of women and female kind: of her is the deadly race and tribe of women who live amongst mortal men to their great trouble, no helpmeets in hateful poverty, but only in wealth. And as in thatched hives bees [595] feed the drones whose nature is to do mischief—by day and throughout the day until the sun goes down the bees are busy and lay the white combs, while the drones stay at home in the covered hives and reap the toil of others into their own bellies— [600] even so Zeus who thunders on high made women to be an evil to mortal men, with a nature to do evil. And he gave them a second evil to be the price for the good they had: whoever avoids marriage and the sorrows that women cause, and will not wed, reaches deadly old age [605] without anyone to tend his years, and though he at least has no lack of livelihood while he lives, yet, when he is dead, his kinsfolk divide his possessions amongst them. And as for the man who chooses the lot of marriage and takes a good wife suited to his mind, evil continually contends with good; [610] for whoever happens to have mischievous children, lives always with unceasing grief in his spirit and heart within him; and this evil cannot be healed. So it is not possible to deceive or go beyond the will of Zeus: for not even the son of Iapetus, kindly Prometheus, [615] escaped his heavy anger, but of necessity strong bands confined him, although he knew many a wile.
(> http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0130%3Acard%3D545)
De Limping God is Hephaistos (Vulcanus bij de Romeinen), zoon van Zeus en Hera, god van de smeedkunst. In het dizain word die rol dus overgenomen door de natuur, terwijl God zelf in de scholastieke traditie geduid wordt als de natura naturans (Le Naturant).
r.8 ‘la delectation’: de verrukking is geen sensuele maar een sterk spiritueel geladen, religieuse verrukking, cfr Leon Ebreu/ Pontus de Tyard “la delectation ne consiste point à avoir, posseder, ou en autre plus parfaite acquisation des choses delectables, mais en une certaine attention meslée avec le default qu’on sent de non les avoir”. Een appel, m.a.w., aan de ‘onmogelijkheid’ van het goddelijke, de schoonheid wekt de aandacht en het gemis bewerkstelligt het ware…In de Neo-Platoonse gedachtengang is de negatieve theologie nooit veraf!
